Справување со дезинформации

Алатки

  • Клучни зборови:
  • Countering Disinformation
  • Disinformation
  • Fact-checking
  • Media monitoring
  • Јазици:
  • Клучни зборови:
  • Countering Disinformation
  • Media Literacy
  • Digital Security
  • Disinformation
  • Fact-checking
  • Resilience
  • Open Data
  • Digital Activism
  • False narratives
  • OSINT (open-source intelligence)
  • Organizational resilience
  • Јазици:
  • English
  • English
Disinformation can spread like fire in today's digital age. To mitigate the threat, the TechSoup Guide on Digital Tools for Countering Disinformation equips activists and CSOs with a range of digital tools to identify, analyze, and counter disinformation effectively.The rapid spread of disinformation threatens societies worldwide. This free-of-charge guide is tailored for activists and CSOs, providing practical knowledge and tools, to navigate and combat digital falsehoods. Whether you're a novice or an expert in countering disinformation, the guide offers valuable insights and step-by-step instructions for everyone.Why is it worth using the Guide on Digital Tools for Countering Disinformation?Head to the guide to get:Comprehensive Tool Overview: Detailed descriptions of tools across various categories, such as social media monitoring, image and video analysis, or cybersecurity.Practical Usage Examples: Real-world scenarios demonstrating how to leverage these tools effectively.User-Friendly Guidance: Step-by-step instructions to ensure tools are accessible to all skill levels.Expert Recommendations: Curated selection based on relevance, effectiveness, and practicality, prepared by TechSoup Experts and Partners.✅🔗 See it for yourself! Dive into the guide and arm yourself with knowledge to promote and protect truth, and accuracy in the digital information space! Download the Guide here!
  • Клучни зборови:
  • Countering Disinformation
  • Disinformation
  • Fact-checking
  • Resilience
  • Personal and Organisational Resilience
  • Digital Activism
  • OSINT (open-source intelligence)
  • Јазици:
  • English
  • polski
  • English
Critical Thinking Methods and Tools for Distinguishing Facts from Fakes and DisinformationThis publication offers practical tools for recognizing disinformation and methods for practicing critical thinking. It provides guidance on identifying disinformation online and defending against it, while also enhancing skills in critically understanding content.The publication features insights from fact checkers and digital trolls.It is divided into four parts. The first part outlines six basic rules for verifying information to avoid falling into the trap of false content. The second part includes exercises to develop vigilance and critical thinking habits. The third part provides step-by-step instructions for spotting fake images and videos. The final part is a collection of websites, tools, and applications that assist in this work.

Објави

Metamorphosis Foundation | 1 min read | Sep 10, 2024

Како да препознаете и да се заштитите од лажни понуди за работа на интернет?

Интернетот не само што од ден на ден станува „глобално село“, туку и го зголемува лажниот наратив кога е во прашање наоѓање на работа на интернет. Не секогаш сè што ќе видиме на интернет е вистинито, па таков е случајот и кога бараме работа. Во меѓувреме развојот на интернетот зема замав правопропорционално со лажните понуди за работа кои секојдневно кружат и им наштетуваат на интернет корисниците.

Metamorphosis Foundation | 9 min read | Sep 4, 2024

Како да препознаете дали одредена фотографија е генерирана со вештачка интелигенција?

Живееме во дигитално време и во дигитална ера каде што секојдневно гледаме подобрување на еден од најголемите трендови на денешницата - „вештачката интелигенција”. Убавината во овој нов тренд е што е максимално достапна за секого, а вештачката интелигенција може да ја користи за буквално сè што му е потребно - користење за пишување текстови, склопување на готов код за некоја програма, помош при креирање на 3Д модели кои можат да се користат во медицината и многу повеќе. Но, сепак засега вештачката интелигенција најмногу се користи за генеририрање фотографии.

Metamorphosis Foundation | 9 min read | Sep 4, 2024

Metamorphosis Foundation | 1 min read | Sep 3, 2024

Metamorphosis Foundation | 1 min read | Aug 30, 2024

Што се алгоритми и како функционираат на социјалните медиуми?

Алгоритам е постапка која се користи за решавање на проблем или извршување на пресметка. Дејствуваат врз основа на точна листа на инструкции, спроведени чекор по чекор или рутински врз база на хардвер или софтвер. На социјалните медиуми, алгоритмите се правила, сигнали и податоци кои управуваат со работа на платформата. Овие алгоритми одредуваат како содржината се филтрира, рангира, избира и препорачува на корисниците. На некој начин, алгоритмите влијаат на нашите избори и на она што го гледаме на социјалните мрежи.

Metamorphosis Foundation | Aug 27, 2024

Што се чет-ботови и како да ги препознаеме?

Минувањето време на интернет покрај своите позитивни исходи ги има и негативните, кои најчесто допринесуваат за малициозни тенденции од страна на лица кои имаат тенденција да нанесат штета. Едни од нив се генерирани од ВИ, познати под називот чет-ботови.

Metamorphosis Foundation | 6 min read | Aug 27, 2024

Како да ја користите вештачката интелигенција на правилен начин?

Подемот на вештачката интелигенција навлегува во сите сфери на општеството. Започнувајќи од секојдневието, образованието, здравството, производството, безбедноста, финансиите, па сè до социјалните мрежи, каде што се појавува проблем во разграничувањето на тоа дали е нешто реално или пак генерирано од ВИ. За сето ова има негативни критики, па оттаму произлегува и потребата некои делови да се поправат, или пак да се објасни вистинскиот начин како да се користи вештачката интелигенција.

Metamorphosis Foundation | 6 min read | Aug 19, 2024

Metamorphosis Foundation | 1 min read | Aug 15, 2024

Како да препознаеш лажни профили на социјалните мрежи?

Растот на дигитализацијата несомнено го смени текот на функционирање на социјалните мрежи за сите нас. Сепак присуството на интернет освен неговите бенефиции, ги опфаќа и лошите страни како што се креирањето на лажните профили и малициозните намери кои стојат зад нив. Измамниците кои креираат и користат лажни социјални профили со цел да го придобијат вниманието, најчесто имаат намера да дојдат до вашите лични податоци кои понатаму имаат намера да ги злоупотребат.

Metamorphosis Foundation | 4 min read | Jul 16, 2024

Нешта што треба да ги знаете пред да користите јавни WiFi мрежи

Употребата на јавна WiFi мрежа може да биде многу ризична. Хакерите можат да пресретнат сè што правите онлајн, вклучително и дознавање на вашите лозинки и читање на вашата приватна електронска пошта. Ова може да се случи ако врската помеѓу вашиот уред и WiFi не е шифрирана.

Metamorphosis Foundation | Jul 11, 2024

Metamorphosis Foundation | Jul 2, 2024

Metamorphosis Foundation | Jul 2, 2024

Како да препознаеш и да се справиш со интернет трол?

Најверојатно ви се случило – коментирате некаков свој став на Фејсбук или пак постирате нешто што и можеби не ви се чини така контроверзно. Се појавува некој со спротивставено мислење, кој истото го пренесува со провокаторски и тврдоглав тон. Наеднаш, целиот разговор е фрлен во нелогичен правец, трошите време и живци, а на крај се запрашувате како може да постојат вакви луѓе.

Накратко, сте наишле на трол.

Metamorphosis Foundation | 10 min read | Jun 26, 2024

Зошто е важна медиумската писменост во училиштата?

Повеќе од една третина од светската популација денеска користи Интернет, а овој тренд е во континуиран пораст. Речиси и да не може да се замисли функционирањето без Интернет, кааде што има илјадници извори на информации, книги и мапи во дигитална форма, социјални мрежи, онлајн трговија, дигитални библиотеки и музеи, вести…

Metamorphosis Foundation | Jun 26, 2024

Што претставува и како функционира „Пребанкинг“ (Prebunking)?

Причините поради кои се верува на лажните вести се комплицирани. Меѓу другото, тие се однесуваат на нашата личност и односот кон фактите, а постојат и различни когнитивни механизми што ја искривуваат нашата перцепција.

Прашањето е: Како можеме да станеме поотпорни?

Пристапот кој оди во насока кон создавање отпор е таканаречениот „Пребанкинг“ (Prebunking), свесност за идните шпекулации. Корисниците на интернетот треба да се сензибилизираат со тоа што ќе бидат информирани за лажните вести и дезинформации пред да стапат во контакт со нив. На пример, пред изборите, кога се очекува дека ќе има многу лажни вести за манипулирање со гласачите, би било вредно да се спроведе ваква информативна кампања.

Metamorphosis Foundation | Jun 4, 2024

Лажни реклами – реални проблеми: Колку е лесно да измамат луѓето на социјалните мрежи?

Онлајн измамите се неисцрпна тема каде што жртва може да биде буквално секој, без разлика колку е упатен и едуциран и колку пати во себе си повторува „не кликај“. Ова, дотолку повеќе ако се работи за нечие здравје, а луѓето лесно можат да потпаднат на манипулации и лажни вести кога се ранливи или пак се чувствуваат беспомошно. Оттаму, чести се примерите кога корисниците на социјалните мрежи кликаат на реклами за лекови кои ветуваат лечење на стотици болести, различни суплементи за слабеење во рок од неколку дена, прочистување на телото за само неколку часа и слично.

Metamorphosis Foundation | Jun 4, 2024

Што се „позитивни наративи“ и како тие можат да придонесат во борбата против дезинформациите?

Дезинформациите од различни платформи брзо се шират низ светот, а потоа се шират на социјалните мрежи без да бидат проверени од корисниците. Бидејќи човечкиот мозок работи на таков начин што посветува повеќе внимание на негативноста и на стравот, платформите за социјални мрежи се дизајнирани да им дистрибуираат на корисниците колку што е можно повеќе од она што им го привлекува вниманието, односно негативните работи. Ова предизвикува социјалните мрежи да влијаат врз цела популација во досега невидени размери и брзина. Студија на Универзитетот МИТ покажува дека лажните вести се шират шестпати побрзо од проверените вести.

Како да комуницираат ефективно активистите, службениците во оваа средина и како се организирани? Како се борат против дезинформациите?

Metamorphosis Foundation | Jun 4, 2024

Осум основни начела на сајбер безбедност за невладините организации

Дигиталната трансформација ги направи организациите зависни од технологијата во вршење на својата работа. Но, иако има многу придобивки, дигитализацијата носи и сајберкриминалци.

Според извештајот на „Nonprofit Tech for Good Report“ од 2023 година, 27 проценти од невладините организации низ светот претрпеле најмалку еден сајбернапад. Невладините организации собираат, управуваат и обработуваат големи количини податоци на луѓето во чувствителни ситуации и финансиски податоци од донатори, кои се главните причини зошто злонамерните чинители имаат за цел да ги нападнат, со што овој сектор стана трета индустрија цел на хакери.

Metamorphosis Foundation | Jun 4, 2024

Goshe Nikolov | Apr 30, 2024

Проверка на факти: Kако да го негуваме умот и да се заштитиме од лажните вести

Ширењето на дезинформациите е разбирлива човечка појава. Даниел Канеман, психолог кој ја доби Нобеловата награда за економски науки, го воведе концептот „WYSIATI“ - What you see is all there is („Она што го гледате е сè што постои“), што значи дека луѓето имаат тенденција да не го бараат она што не го гледаат.

Metamorphosis Foundation | 8 min read | Apr 23, 2024

Goshe Nikolov | 1 min read | Apr 1, 2024

Неколку совети како да се известува во случај на избори

Потребата за објективност, неутралност и рамнотежа во новинарството е секојдневен предизвик за професионалните медиуми, но еден од најголемите предизвици за медиумскиот професионализам доаѓа во време на избори. Изборниот процес претставува предизвик за медиумите, бидејќи ја става во фокус нивната потреба да им понудат на граѓаните пристап до сите факти, мислења и идеи во кампањата. Новинарите, исто така, мора да обезбедат пристап до медиумите за да може гласот на граѓаните да се слушне надвор од зборовите на политичката дебата.

Metamorphosis Foundation | 7 min read | Mar 21, 2024

На што треба да се внимава при известување за настани каде што има екстремизам?

Кога има настан каде што има екстремизам, новинарите и граѓаните понекогаш ме прашуваат како да известуваат и како да прават вести. Кога треба да одлучите што да објавите сега онлајн или како напис, најдобро би било да застанете и да размислите преку разговори со новинари и со експерти за комуникација.

Metamorphosis Foundation | 7 min read | Mar 21, 2024

Како да препознаете „cherry picking (берење цреши)“ метода за медиумска манипулација?

Нецелосен доказ. Пристрасно селектирање на доказ. Игнорирање вистински докази. Еднострано оценување. Обид да се убеди јавноста да прифати одреден став, со криење факти или давање аргументи на јавноста за да се потисне вистината.

Metamorphosis Foundation | 4 min read | Mar 21, 2024

Goshe Nikolov | 1 min read | Feb 21, 2024

Најсилната алатка во борбата против дезинформациите е критичкото размислување, како да ја примените?

Критичкото размислување е способност на една личност да распознае или суди и критички да анализира одреден проблем. Критичкото размислување се развива од рана возраст и се стекнува на индивидуална основа кај секој човек. За да утврдиме дали имаме критичко размислување, личноста мора да се стекне со вештини за набљудување, анализа, толкување, рефлективно размислување, проценување, заклучок, објаснување и решенија на проблеми и донесување на најправилни одлуки, пишува Portalb.mk.

Metamorphosis Foundation | 6 min read | Feb 15, 2024

Како треба да известуваат медиумите за опасните предизвици на ТикТок?

На социјалните мрежи, ТикTок постои од 2014 година, тогаш познат како Musical.ly, а потоа во 2018 година беше реформиран со името што го носи денес. ТикТок е познат како платформа за забава која најмногу ја користат децата и младите. Сепак, повеќето од воените сцени, опасните предизвици кои резултирале со повреди и смрт, првично се споделуваа на оваа социјална мрежа.

Metamorphosis Foundation | 9 min read | Feb 15, 2024

На што да внимавате кога купувате производи онлајн?

До пред неколку години купувањето производи онлајн беше нешто што само „компјутерџиите“ го правеа, или пак се користеше за специјализирани производи. Но, во денешницата, онлајн шопингот станува сè понормален дел од нашето секојдневие. Пласирањето на личните банкарски податоци во онлајн етерот веќе не звучи така „страшно“ како што звучеше до пред десетина години. Иако самиот онлајн трансфер на пари преку банки е побезбеден од било, кога не значи дека не треба да сме претпазливи со трошењето пари онлајн.

Борјан Гаговски | 9 min read | Feb 14, 2024

Goshe Nikolov | Feb 1, 2024

Носење заклучоци само врз основа на наслови е еднакво на убиство на точната информација

Дали кога гледате филм, само врз основа на името на филмот носите заклучок за што станува збор, како ќе се одвива сценариото, каков ќе биде крајот? Не, туку одвојувате најмалку час и половина, оставате филмот да ве носи, да ви ги менува заклучоците, сè додека не стигнете до самата завршница.

Meri | 8 min read | Jan 24, 2024

Goshe Nikolov | Jan 17, 2024

Бомбастична вест објавена на портал за кој првпат слушате? Проверете импресум

Напливот на медиумски содржини во интернет просторот понекогаш доведува како читатели да трагаме по информации кои се поразлични од останатите. За јавноста е исклучително важно да се “открие” нешто ново, кое доведува до свежи информации за одредени важни општествени теми или прашања од личен интерес за поединецот. Сепак, понекогаш позади „новото“ стојат бомбастични наслови, спектакуларни тврдења непоткрепени со докази, непотврдени или неофицијални информации, како и дезинформации, кои можат да направат поголема штета отколку да доведат до позитивна промена во општеството.

Бојан Блажевски | 7 min read | Jan 11, 2024

Goshe Nikolov | Dec 20, 2023

5 совети како да ги заштитите вашите деца онлајн

Денешните деца сè повеќе време поминуваат на своите смартфони, таблети или лаптопи. Родителите, најчесто поради работните обврски, не секогаш имаат време да контролираат какви содржини тие гледаат на нивните уреди. Сепак, ви предлагаме неколку начини како да ја зголемите контролата, односно, како да ги заштитите децата од она што можеби за нив претставува опасност или несоодветна содржина за нивната возраст.

Antonija Popovska | 6 min read | Dec 15, 2023

Зошто сè уште толку многу луѓе „паѓаат“ на теориите на заговор?

Ковид-19 беше намерно измислен за да се уништи човештвото. Со вакцините против ковид-19 се обидуваат да нè чипираат. ХААРП предизвикува невреме и поплави. Човекот никогаш не стапнал на Месечината. Белата патека која авионите ја оставаат зад себе додека летаат се всушност отрови со кои нè прскаат.

Meri | 10 min read | Dec 13, 2023

Фишинг нападите демнат, како да не се фатиме на јадицата?

Замислете дека сте риба и дека некој се обидува да ве фати на јадица – токму на овој начин можеме да го објасниме наједноставно терминот „фишинг напад“. Во дефиниција што ја има објавено Фондацијата „Метаморфозис“ во една од своите публикации се наведува дека фишингот е облик на измама кој опфаќа збир на активности на неовластени корисници преку користење лажни пораки од е-поштата и лажни веб страници на поголем дел од финансиските организации, обидувајќи се од корисниците да добијат доверливи лични податоци како што се единствен матичен број, корисничко име, ПИН броеви или слични податоци.

Бојан Блажевски | 7 min read | Dec 13, 2023

Размисли пред да кликнеш – Остани безбеден на социјалните мрежи

Концептот „размисли пред да кликнеш“ е еден од најважните фактори во однос на безбедноста на информациите. Ова се однесува на сето она што ви се нуди на социјалните мрежи, на рекламите кои ви се појавуваат додека читате одреден текст на некоја веб-страница, на линковите кои „ви велат“ да ги отворите додека гледате некое Јутјуб видео и слично.

Antonija Popovska | 4 min read | Dec 13, 2023

Краткиот пат на една лажна вест – долг пат на еден општествен хаос

Publish (објави) е копчето кое е најлесно да се притисне. Да се притисне е лесно, но дали се исто така лесни и последиците што тоа може да ги донесе? Доволни се пет зборови кои ќе ја привлечат пубиликата и текст од десетина реда кои ќе ја шокираат или ќе предизвикаат наплив од чусвтва, без разлика дали се позитивни или негативни, за продуктот во неколку минити да се рашири во речиси секој дом, на сечиј профил на социјалните мрежи. За медиумот, тоа е како да добил на лото, кликовите се множат еднаквопропроционално со можноста за добивање реклами. За читателите, прогнозите и не се најоптимистични.

Meri | 7 min read | Nov 30, 2023

Кликбејт: Откривање на тактиката

Дали некогаш сте се запрашале што, всушност, е кликбејт?

Goshe Nikolov | Nov 21, 2023

Deepfake – лажни видеа направени со вештачка интелигенција за кои треба да бидеме загрижени

Мислите дека го гледате претседателот на Украина Володимир Зеленски како зборува и им кажува на своите војници да го положат оружјето и да ја предадат борбата против Русија. Ликот е тој, фацијалните експресии се тие, тој ја отвора устата онака како што зборува, но сепак, тоа не е вистината. Видеото е лажно.

Meri | 8 min read | Nov 8, 2023

Наведен извор на информации - извор на кредибилност во медиумската содржина

Во напливот на нови и актуелни информации во медиумските содржини што секојдневно ги гледаме, читаме и слушаме како јавност, ретко кој од нас обрнува внимание на изворот. Ова често не е само случај на консументите на текстовите, видеата и фотографиите, туку и на самите новинари и уредници во медиумите. За разлика од ваквото медиумско секојдневие, стручната новинарска литература многу е строга во однос на наведувањето на изворот на информации. Наведен извор којшто ги дава податоците во медиумската содржина претставува извор на кредибилност и синоним за изработен текст, видео и фотографија според професионалните новинарски стандарди.

Бојан Блажевски | Nov 8, 2023

Како да се заштитиме од онлајн измами при купувањето на интернет?

Бројот на онлајн купувања на македонските граѓани расте, а паралелно се множат и измамите на граѓани при купувањето на виртуелните продажни места на интернет. За да се избегне „празнењето” на кредитните картички преку измами, постојат неколку препораки кои треба да ги следиме како граѓани при нашите купувања што ги вршиме на интернет.

Бојан Блажевски | 8 min read | Oct 12, 2023

Потпишано авторство – индикатор за кредибилна медиумска содржина во која можеме да веруваме

Напливот на медиумски текстови, видеа, фотографии, како и постови на социјалните мрежи во денешно време е огромен, бидејќи постојано се појавуваат на нашите уреди со кои секојдневно комуницираме на интернет. Бомбастичните наслови и најавите за спектакуларни откритија во ваквите содржини неретко доведуваат до тоа да заборавиме на едно од основните правила при создавањето на медиумските содржини – потпишување на авторот којшто стои позади нив.

Бојан Блажевски | 8 min read | Oct 12, 2023

Моделот 4D за препознавање дезинформации

Техниките на дезинформација се многубројни, но сите тие можат да потпаднат во една од овие четири категории: отфрлање, искривување, одвлекување внимание или заплашување. Ова е правилото кое ќе ти помогне да препознаеш, предвидиш и да се подготвиш да се спротивставиш на дезинформациите.

Hive Mind | Apr 11, 2022

Омраза и дезинформации. Што можеш да направиш кога ќе дојдат по тебе?

Ако водиш кампања или едноставно објавуваш пораки за моменталната ситуација на твоите канали на социјалните мрежи, треба да очекуваш и коментари со омраза. Постојат одредени начини да се справиш со троловите.

Hive Mind | Mar 28, 2022

Дезинформации и 7 вообичаени форми на информациски неред

Знаењето за дезинформациите е поважно сега од кога било. Критичкото размислување е клучно и вреди да се поддржи со знаење како да се препознаат различните форми на информациски неред.

Hive Mind | Mar 2, 2022

Конечно, алатка за проверка на факти на сите јазици

Fact Check Explorer на Гугл е брз и генерира точни резултати на сите јазици

Mark Semoil | Aug 7, 2020

Mark Semoil | Jul 31, 2020

Претставување: алатките за проверка и за означување факти на Гугл

Новиот Fact Check Explorer и упатство чекор по чекор за Fact Check Markup

Mark Semoil | Jul 15, 2020

Извори за репортери и новинари: Центар за коронавирусот на Прва верзија

Упатства, листи за проверка, најчесто поставувани прашања, литература и бази на податоци за разоткривање лажни информации

Mark Semoil | Jul 8, 2020